Jazda pod wpływem alkoholu – regulacje prawne. Kodeks Karny, Kodeks Wykroczeń
Co grozi za jazdę po pijanemu? Czy zawsze zabierane jest w takich przypadkach prawo jazdy? Kiedy prowadzenie pod wpływem alkoholu pojazdu mechanicznego jest wykroczeniem, a kiedy przestępstwem? Czy nadal możemy trafić do więzienia za przejażdżkę rowerem mając promil alkoholu we krwi? Co z prowadzeniem pod wpływem narkotyków? Czy możliwe jest złagodzenie kary, gdy już zostaniemy przyłapani na kierowaniu pojazdem w stanie wskazującym na spożycie alkoholu? To najczęściej słyszane przez nas pytania dotyczące problemu jazdy po pijanemu i postaramy się na nie w poniższym artykule odpowiedzieć.
Stan po spożyciu alkoholu a stan nietrzeźwości
Przede wszystkim musimy wiedzieć, że ustawodawca wyróżnia dwa zakresy stężeń alkoholu we krwi. Przedział 0,2-0,5 promila alkoholu we krwi (0,1-0,25 mg alkoholu w litrze wydychanego powietrza), wtedy uznaje się, że osoba kontrolowana jest w stanie po spożyciu alkoholu oraz przedział powyżej 0,5 promila alkoholu we krwi (0,25 mg/l w wydychanym powietrzu) a stan kontrolowanego określa się jako stan nietrzeźwości. To bardzo istotne rozgraniczenie, gdyż od tego, w jakim przedziale ”wyląduje” kontrolowany kierowca zależy, czy jego czyn zostanie zakwalifikowany jako wykroczenie, czy też będzie przestępstwem.
Prowadzenie pojazdu mechanicznego pod wpływem alkoholu jako wykroczenie
Gdy u kontrolowanego kierowcy stwierdzona zostanie obecność alkoholu we krwi bądź w wydychanym powietrzu lecz jego tężenie nie przekroczy odpowiednio 0,5 promila/0,25 mg/l czyli kontrolowany znajduje się w stanie po spożyciu alkoholu jego czyn uznawany jest za wykroczenie a konsekwencje, jakie za jego popełnienie poniesie kierowca, określa art. 87 Kodeksu Wykroczeń. Są to kara grzywny od 50 złotych oraz kara aresztu do trzydziestu dni. Sąd obligatoryjnie orzeka także zakaz prowadzenia pojazdów na okres od sześciu miesięcy do trzech lat.
Prowadzenie pojazdu mechanicznego pod wpływem alkoholu jako przestępstwo
Gdy kontrolowany kierowca znajduje się w stanie nietrzeźwym, czyli zawartość alkoholu we krwi przekracza u niego 0,5 promila, wtedy prowadzenie przez niego pojazdu mechanicznego uznawane jest za przestępstwo. Stwierdza to wprost art. 178a Kodeksu Karnego. Ten sam artykuł określa także zagrożenie za popełnienie tego czynu. Na jego podstawie sąd może orzec grzywnę, karę ograniczenie wolności lub karę pozbawienia wolności do lat dwóch. Sąd, podobnie jak w przypadku wykroczenia, obowiązkowo orzeka zakaz prowadzenia pojazdów, z tym, że minimalny okres trwania zakazu wynosi trzy lata (maksymalnie piętnaście). Przy złamaniu zakazu grozi kara pozbawienia wolności do lat dwóch a przy ponownym nawet do lat pięciu.
Jazda samochodem pod wpływem narkotyków
Prowadzenie pojazdu mechanicznego pod wpływem narkotyków (środków odurzających) jest praktycznie zawsze traktowane jako przestępstwo, a zagrożenie karami jest takie samo, jak w przypadku prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości. Ustawodawca nie wprowadza tu rozgraniczenia, jak ma to miejsce w przypadku jazdy po alkoholu, na stan po użyciu który byłby jedynie wykroczeniem i np. stan odurzenia traktowany już jako przestępstwo. Co prawda kodeks wykroczeń mówi o „stanie po użyciu alkoholu lub innego podobnie działającego środka” a kodeks karny o znajdowaniu się „stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego”, lecz brak jasno określonych warunków, kiedy który stan zachodzi sprawia, że już samo wykrycie w organizmie kierowcy nawet śladowej obecności środka odurzającego skutkuje tym, że sprawa rozpatrywana jest jako przestępstwo. Bez względu na to, czy dojdzie do sprawy sądowej, czy też popełniający przestępstwo podda się dobrowolnie karze, poza ewentualną grzywną czy karą więzienia, zawsze orzekany jest zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych. Kierowca, w organizmie którego w trakcie kontroli wykryto obecność narkotyków, obligatoryjnie traci prawo jazdy na okres od trzech do nawet piętnastu lat.
W kodeksie wykroczeń pojawia się pojęcie środka działającego podobnie jak alkohol. Co przez to określenie rozumie ustawodawca wyjaśnia Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 lipca 2014 r. w sprawie wykazu środków działających podobnie do alkoholu oraz warunków i sposobu przeprowadzania badań na ich obecność w organizmie.
Jazda rowerem pod wpływem alkoholu
Do niedawna konsekwencje stwierdzenia jazdy rowerem pod wpływem alkoholu były takie same, jak w przypadku prowadzenia samochodu czy innego pojazdu mechanicznego. Jednak po kilku latach obowiązywania takich przepisów ustawodawca, mobilizowany dodatkowo narastającą falą krytyki, napływającą ze wszystkich praktycznie środowisk, dostrzegł absurdalnie drakońską wysokość kar nakładanych na rowerzystów i przepisy zostały złagodzone. Po nowelizacji ustawy w 2015 roku nietrzeźwemu rowerzyście nie grozi już zatrzymanie prawa jazdy czy kara więzienia. Nie oznacza to jednak, że cykliści jeżdżący ”pod wpływem” pozostają bezkarni. Za jazdę w stanie po użyciu alkoholu (0,2-0,5 promila alkoholu we krwi) wymierzane są mandaty w wysokości 300-500 złotych. Jazda w stanie nietrzeźwości (powyżej 0,5 promila) to już mandat 500-złotowy. Gdy jednak rowerzysta dodatkowo spowodował zagrożenie w ruchu drogowym, kary mogą ulec zaostrzeniu. Policja może skierować sprawę do sądu, który w przypadku rowerzysty w stanie po użyciu może orzec grzywnę od dwudziestu do pięciu tysięcy złotych, karę aresztu od 5 do 14 dni oraz zakaz prowadzenia pojazdów inne niż mechaniczne nawet na okres trzech lat. W przypadku nietrzeźwości rośnie zagrożenie aresztem i wynosi od 5 do 30 dni.