Upadłość konsumencka istnieje w polskim porządku prawnym od 2008 roku. Początkowo, ze względu na bardzo rygorystyczne zapisy, niewiele osób skorzystało z tej możliwości. Jednak w wyniku złagodzenia przepisów w 2015 roku znacznie wzrosła liczba ogłaszanych upadłości. Postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych stało się skutecznym sposobem na wyjście ze spirali długów. Co warto o nim wiedzieć?
Upadłość osoby fizycznej jest regulowana zapisami w Prawie upadłościowym (Postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, art. 491). Ustawa zatem jednoznacznie określa, że upadłość konsumencka to postępowanie dla osób fizycznych, które stały się niewypłacalne. Trzeba jednak spełnić konkretne wymagania, aby móc skorzystać z tej możliwości. Przede wszystkim do zadłużenia musi dojść w wyniku zdarzeń losowych, np. choroby, a nie niedbalstwa czy świadomych działań.
Dlaczego ogłaszać upadłość?
Kiedy nie jest możliwe spłacenie zobowiązań pieniężnych, warto ogłosić upadłość. Pozwoli to na łatwiejsze oddłużenie konsumenta. Zadaniem sądu będzie zaspokojenie roszczeń wierzycieli. Ponadto sąd będzie mógł także niektóre długi umorzyć – czasami umorzenie będzie dotyczyło nawet całości zadłużenia. Zazwyczaj w ramach postępowania ustalany jest harmonogram spłat, którego konsument musi przestrzegać. Jeśli dojdzie do niewykonania ustaleń, wówczas sąd może nawet oddalić wniosek o upadłość.
Jak ogłosić upadłość konsumencką?
Gdy zapadła decyzja o ogłoszeniu niewypłacalności, należy złożyć wniosek o upadłość konsumencką. Przeznaczony jest to tego specjalny formularz, którego formę określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości. Co istotne wniosek ten może złożyć zarówno dłużnik, jak i wierzyciel. Jeśli wniosek przedkłada dłużnik, wówczas w odpowiednim formularzu powinien nie tylko umieścić swoje dane osobowe, ale także wskazać miejsca, w których znajduje się jego majątek oraz przedstawić powód upadłości, wykaz majątku, listę wierzycieli (także spornych) oraz listę wszelkich zabezpieczeń na majątku, np. hipotek czy zastawów.
Kiedy może dojść do oddalenia wniosku o upadłość?
Złożenie wniosku o upadłość to dopiero pierwszy etap. Nie musi oznaczać, że sąd automatycznie ogłosi upadłość. Podczas prowadzonego postępowania może dojść do oddalenia wniosku. Co może być tego powodem? Przede wszystkim niepoprawne lub niepełne dane podane przez dłużnika we wniosku. Ponadto sąd może oddalić wniosek, gdy już wcześniej było wobec konsumenta prowadzone postępowanie upadłościowe (i zostało umorzone, ale nie na wniosek dłużnika), z powodu niewykonania przez dłużnika obowiązków ustalonych w harmonogramie spłat czy w sytuacji, gdy do niewypłacalności doszło z powodu umyślnych działań.
Skutki ogłoszenia upadłości
Gdy sąd ogłosi upadłość konsumencką, wówczas majątek dłużnika przechodzi pod zarządzanie syndyka. Konsument musi przekazać syndykowi wszystkie informacje o swoim majątku, a syndyk na tej podstawie sporządza inwentaryzację i przechodzi do sprzedaży majątku. Jeśli trzeba będzie sprzedać dom konsumenta, w którym mieszka, wówczas z sumy uzyskanej ze sprzedaży wydziela się część kwoty i przekazuje dłużnikowi, aby mógł ją przeznaczyć na wynajem lokalu zastępczego. W niektórych sytuacjach to upadły, zgodnie z upoważnieniem syndyka, może zrealizować sprzedaż elementów majątku. Po ogłoszeniu upadłości konsument nie może już zaciągać kredytów, a jeśli do tego dojdzie, będzie musiał natychmiast spłacić wszystkie raty.
Opłaty i koszty postępowania sądowego
Opłata za samo złożenie wniosku o upadłość nie jest bardzo wygórowana i wynosi 30 zł. Koszty postępowania sądowego, jeśli nie mogą być pokryte z majątku dłużnika, pokrywa Skarb Państwa. Ich wysokość określa sędzia-komisarz. Wynagrodzenie syndyka także ustala sąd i może ono wynosić nawet do czterokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, ale tylko w przypadku, gdy nakład pracy syndyka jest bardzo wysoki, np. ze względu na znaczą ilość wierzycieli czy wysokie skomplikowanie postępowania. Najniższe wynagrodzenie syndyka to jedna czwarta przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.